تأثیر کاربرد جداگانه و تلفیقی کود های شیمیایی و مرغی برجنبه های مختلف تولید شنبلیله و سیاهدانه در کشت مخلوط

یکی از جنبه ‎های تولید گیاهان دارویی افزایش کمیت و کیفیت آنها با توجه به اتکای کمتر نهاده های شیمیایی است، از طرف دیگر کشت و کار این گیاهان، از نظر ایجاد تنوع و پایداری می تواند نقش مهمی در سیستم های کشاورزی پایدار ایفا نماید. در این راستا به منظور تأثیر کاربرد جداگانه و تلفیقی کود های شیمیایی و مرغی بر جنبه های مختلف تولید شنبلیله و سیاهدانه در کشت مخلوط، آزمایشی فاکتوریل در قالب طرح بلوک‎ های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهرکرد در سال 1392 اجرا گردید. کشت خالص شنبلیله (f)، کشت خالص سیاهدانه (b) و همچنین سه نسبت مخلوط این دو گیاه (f:b با نسبت‎های 2:1، 1:1 و 1:2) به عنوان فاکتور اول و سه منبع کود ی شامل کود شیمیایی، کود مرغی و کود تلفیقی (1:1) نیز به عنوان فاکتور دوم، در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که استفاده از کشت مخلوط توأم با تغذیه کود آلی و تلفیقی تأثیر بیشتری بر اجزای عملکرد و غلظت عناصر گیاه سیاهدانه در مقایسه با گیاه شنبلیله به دنبال داشت، این در حالی است که افزایش رنگدانه های فتوسنتزی در کشت مخلوط تحت سیستم تغذیه آلی و تلفیقی در گیاه شنبلیله به میزان بیشتری مشاهده گردید. بیشترین میزان نور دریافتی، عملکرد دانه، تولید اسانس و جذب عناصر نیتروژن، فسفر، آهن و روی مجموع دو گیاه در نسبت شنبلیله: سیاهدانه (2:1) تحت تغذیه با منبع کود تلفیقی حاصل گردید. بیشترین دمای خاک (9/28 درجه سانتیگراد) و رطوبت حجمی خاک (03/22 درصد) به ترتیب به کشت خالص سیاهدانه و کشت خالص شنبلیله تغذیه شده از منبع کود مرغی اختصاص داشت. نتایج نشان داد شنبلیله تحت سیستم تغذیه با کود های شیمیایی گیاهی غالب بود و توان رقابتی بالاتری نسبت به سیاهدانه داشت ولی تغذیه با کود مرغی میزان رقابت را کاهش داد. علاوه بر این، شاخص‎های رقابتی تحت تغذیه با کود مرغی به شدت کاهش یافت. بیشترین میزان نسبت برابری زمین (ler)، ضریب ازدحام نسبی (k)، عملکرد از دست رفته واقعی (ayl)، مزیت پولی (mai) و سودمندی کشت مخلوط (ia) در تیمار شنبلیله: سیاهدانه (1:2) تحت سیستم تغذیه با کود مرغی مشاهده گردید. به طور کلی استفاده از کود های دامی سودمندی کشت مخلوط شنبلیله: سیاهدانه را بیش از سیستم تغذیه شیمیایی افزایش خواهد داد. همچنین راهبرد کاربرد تغذیه سیستم آلی و تلفیقی توأم با کشت مخلوط شنبلیله: سیاهدانه علاوه بر افزایش کمیت و کیفیت گیاه دارویی شنبلیله و سیاهدانه می تواند منجر به افزایش کارایی کوددهی و کاهش تلفات عناصر غذایی در خاک گردد و در نتیجه در حفظ محیط زیست سهیم ‎باشد.